Ֆրանսիական հեղափոխությունը (1789–1799) համաշխարհային պատմության ամենանշանակալից իրադարձություններից է, որը հիմնովին փոխեց Ֆրանսիան և ազդեց շատ այլ երկրների վրա: Այն ոչ միայն հանգեցրեց Ֆրանսիայում միապետության տապալմանը, այլև հիմք դրեց ժամանակակից ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների և իրավահավասարության գաղափարներին։
Հիմնական պատճառները
- Տնտեսական ճգնաժամ:
Ֆրանսիան 18-րդ դարի վերջում հայտնվել էր ֆինանսական ծանր վիճակում՝ բազմաթիվ պատերազմների և վատ տնտեսական կառավարման պատճառով։ - Սոցիալական անհավասարություն:
Հասարակությունը բաժանված էր երեք խավերի՝- Առաջին խավ՝ հոգևորականություն,
- Երկրորդ խավ՝ ազնվականություն,
- Երրորդ խավ՝ գյուղացիներ, արհեստավորներ և բուրժուա։
Երրորդ խավը կրում էր հարկերի հիմնական ծանրությունը, ինչը դժգոհություն էր առաջացնում։
- Գաղափարական փոփոխություններ:
Լուսավորչական գաղափարախոսությունը՝ մարդկային իրավունքների, ազատության և ժողովրդավարության գաղափարները, խթանում էր հասարակության պահանջը փոփոխությունների նկատմամբ։
Հիմնական փուլերը
- Բաստիլի գրավումը (1789 թ. հուլիսի 14)
Սա հեղափոխության խորհրդանիշն է: Ժողովուրդը գրավեց Բաստիլ ամրոցը՝ թագավորական ինքնակալության բռնաճնշման խորհրդանիշը:
- Սահմանադրական միապետության փուլ (1789–1792)
Սահմանադրություն ընդունվեց, որը սահմանափակեց թագավորի իշխանությունը, բայց միապետությունը դեռ պահպանվեց։
- Հանրապետության հռչակումը (1792)
Թագավոր Լյուդովիկոս XVI-ը գահընկեց արվեց, և Ֆրանսիան հռչակվեց հանրապետություն։
- Լյուդովիկոս XVI-ի մահապատիժ (1793): Թագավորն ու թագուհի Մարի Անտուանետան գիլյոտինացվեցին։
- Հակահեղափոխական պայքար և ահաբեկչության շրջան (1793–1794)
Ռոբեսպիեռի գլխավորությամբ հեղափոխական իշխանությունը սկսեց դաժան միջոցներ կիրառել՝ ընդդեմ իրենց ընդդիմախոսների: Այս շրջանը հայտնի է որպես Ահաբեկչության շրջան։
- Դիրեկտորիա (1795–1799)
Հեղափոխության վերջին փուլը։ Պետությունը ղեկավարում էր հինգ հոգուց բաղկացած կառավարությունը, սակայն անկայունությունը շարունակվեց։
- Նապոլեոնի վերելքը (1799):
Նապոլեոն Բոնապարտը զինվորական հեղաշրջման միջոցով վերցրեց իշխանությունը՝ դառնալով Ֆրանսիայի առաջնորդ։
Հեղափոխության արդյունքները
- Ֆեոդալական կարգերի ավարտը:
Ֆրանսիայում վերացվեցին ազնվականության արտոնությունները և պարտադիր տուրքերը։ - Մարդու իրավունքների հռչակագիր (1789):
Համամարդկային արժեքների և ազատությունների հիմնադրույթ։ - Ժողովրդավարության հիմքերի ստեղծում:
Իշխանությունը պետք է պատկաներ ժողովրդին, այլ ոչ թե թագավորին։ - Միջազգային ազդեցություն:
Ֆրանսիական հեղափոխությունը ոգեշնչեց այլ երկրներում հեղափոխական շարժումներ՝ Իտալիայում, Գերմանիայում և Լատինական Ամերիկայում։